Το καθημερινό πρόβλημα στις απολεοδόμητες πόλεις μας είναι βεβαίως το κυκλοφοριακό. Ωστόσο, αν το μποτιλιάρισμα μας απασχολεί ενόσω είμαστε υγιείς, ένα άλλο μποτιλιάρισμα μας απειλεί άχρι θανάτου όταν είμαστε ασθενείς. Πρόκειται για τις γνωστές ουρές στους διαδρόμους των μεγα-νοσοκομείων της χώρας, όπου συρρέουμε όλοι- πρωτευουσιάνοι, επαρχιώτες, αλλά και… γείτονες- όταν η περίστασις το απαιτεί. Και όλοι γνωρίζουμε ότι, παρά το αριθμητικό πλεόνασμα γιατρών στη χώρα μας, όταν χρειάζεσαι τον εξειδικευμένο γιατρό ή μηχάνημα για τη θεραπεία σου η ουρά έχει μήκος που μπορεί να αποβεί μοιραίο! Το πρόβλημα στη χώρα μας είναι οξύ παρά τη μικρή γεωγραφική της έκταση, λόγω της χρονίας ανεπάρκειας σε υποδομές και οργάνωση. Αλλά το αντιμετωπίζουν και πιο οργανωμένες χώρες, που έχουν μεγάλες εκτάσεις με απομακρυσμένους από αστικά κέντρα πληθυσμούς. Οι απανταχού κυβερνήσεις έχουν επομένως κάθε λόγο να ψάχνουν λύσεις στο θέμα. Από την άλλη πλευρά, τόσο οι βόρειες χώρες όσο και η δική μας βλέπουν το αύριο με ολοένα πιο «γκρίζους κροτάφους»: η προϊούσα υπογεννητικότητα προδιαγράφει πληθυσμιακή πλειοψηφία… συνταξιούχων. Άρα η παροχή άμεσων και επαρκών ιατρικών υπηρεσιών σε άτομα μειωμένης κινητικότητας θα είναι αύριο πρωτεύον ζήτημα.
Για να αποκτήσουμε μια συνολική εικόνα τού τι είδους λύσεις θα μπορούσε να προσφέρει η τηλεϊατρική, χρήσιμο θα ήταν να δούμε όντως το θέμα ως «κυκλοφοριακό». Αν ο τελικός στόχος είναι να αποσυμφορηθούν τα μεγάλα νοσοκομεία, ώστε να γίνουν και πιο ποιοτικές οι παρεχόμενες υπηρεσίες, οι λύσεις θα πρέπει να δοθούν στα τρία στάδια της «κυκλοφορίας»: τη διάγνωση και περίθαλψη στο σπίτι, την επεμβατική ιατρική εκ του μακρόθεν (σε επείγοντα περιστατικά μακριά από το νοσοκομείο) και την καλύτερη ιατρική παρακολούθηση στο νοσοκομείο. Το κοινό στοιχείο όλων είναι ότι δεν μιλούμε πλέον απλά για δικτυωμένη μηχανογράφηση της ιατρικής, αλλά για ζωντανή τηλεϊατρική υπηρεσία (online).
Οι λύσεις της τηλεϊατρικής
Η ογκούμενη κοινωνική ανάγκη που περιγράψαμε δεν διέφυγε της προσοχής των δύο πρωταγωνιστριών στις τεχνολογίες τηλεματικής, της Ιntel και της Cisco. Στην περίπτωση της Ιntel ήταν η παραίνεση ενός κοινωνιολόγου που της έδειξε τον δρόμο, του Ερικ Ντίσμαν (Εric Dishman). Κατά την άποψη του Ντίσμαν,«στα επόμενα 50 χρόνια η τηλεϊατρική θα αναδειχθεί σε μία από τις μεγαλύτερες αγορές για την πληροφορική».Ακούγοντάς τον η Ιntel δημιούργησε μια νέα θυγατρική, το Ιntel Digital Ηealth Group, το 2005, και έχρισε τον κ. Ντίσμαν διευθυντή της έρευνας προϊόντων.
Ένα από τα πρώτα σχετικά προϊόντα της Ιntel ήταν η σειρά «ασύρματων πινακίδων» που παρουσίασε το 2007. Αυτές οι πινακίδες επικοινωνούν με τα ιατρικά μηχανήματα και καταγράφουν όλες τις μετρήσεις – π.χ. σφυγμού ή πίεσης αίματος- μεταβιβάζοντάς τες αυτόματα στον κεντρικό υπολογιστή του νοσοκομείου. Το έργο τους είναι απλό, αλλά εξοικονομεί πάρα πολλές ανθρωποώρες γραφειοκρατίας από τις νοσοκόμες.
Το επόμενο βήμα της Ιntel σημειώθηκε τον Νοέμβριο του 2008: παρουσίασε τονΙntel Ηealth Guide, έναν σταθμό βιντεοδιάσκεψης μέσω Διαδικτύου, που επιτρέπει την επικοινωνία του γιατρού με ασθενείς στο σπίτι τους. Η επιτυχία της πειραματικής χρήσης του ήταν τέτοια ώστε την περασμένη άνοιξη η General Εlectric έσπευσε να κλείσει συμφωνία ύψους 250 εκατ.
δολαρίων για την από κοινού προώθηση της συσκευής τα επόμενα πέντε χρόνια.
Αντίστοιχο «σταθμό διάγνωσης» ανέπτυξε και η επίσης πασίγνωστη αμερικανική εταιρεία δικτύων Cisco: το 2008 συνεργάστηκε με το σκωτσέζικο δημόσιο Κέντρο Τηλεφροντίδας (Scottish Centre for Τelecare – SCΤ) και έστησε τοCisco ΗealthΡresenceσε διάφορα πιλοτικά σημεία της επαρχίας του Αμπερντίν (Αberdeen). Σημειωτέον ότι η Σκωτία έχει πληθυσμό ο οποίος σε ποσοστό 20% πάσχει από χρόνιες παθήσεις. Επίσης, η έλλειψη γιατρών είναι τέτοια ώστε αναγκάστηκαν να… κάνουν εισαγωγή πολωνών παθολόγων για να καλύψουν τις ανάγκες των ορεινών χωριών.
Η ΑΤΜ της υγείας!
ΤοΗealthΡresence σχεδιάστηκε από το Cisco Ιnternet Βusiness Solutions Group, όπου διευθυντής είναι ο… Ελληνας Νick Αugustinos. Κατά τα λεγόμενά του,«η διαφορά της λύσης μας από προγενέστερες είναι ότι βασίζεται πραγματικά στο Διαδίκτυο, οπότε οι ασθενείς μπορούν να λάβουν τις υπηρεσίες που θέλουν από πολλά διαφορετικά σημεία. Κατ΄ ουσίανμπορούμε να διαμορφώσουμε το όλο σύστημα τηλεϊατρικής έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε περιοχής».Οσο για το τι είναι αυτό το «σημείο» όπου πηγαίνει ο ασθενής, φαντασθείτε τοΗealthΡresence σαν μια… ευρύχωρη ΑΤΜ, συνδεδεμένη με ιατρικές συσκευές όπως: στηθοσκόπιο, πιεσόμετρο, παλμικό οξύμετρο κ.ά. Τον ασθενή συντρέχει στη λήψη των μετρήσεων ειδικά εκπαιδευμένος χειριστής, αλλά από την οθόνη του υπολογιστή τού μιλάει ο γιατρός που παίρνει τις μετρήσεις κάποιες εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά.
Η περίοδος πιλοτικής χρήσης του σταθμού της Cisco έληξε πρόσφατα, τόσο στη Σκωτία όσο και στο Σαν Χοσέ της Καλιφόρνιας, και η εταιρεία ανακοίνωσε περιχαρής στις 4 Σεπτεμβρίου 2009 ότι πάνω από το 90% των ασθενών έμειναν ικανοποιημένοι από την εξ αποστάσεως περίθαλψη και θα τη συνιστούσαν και σε άλλους. Ωστόσο ούτε η Cisco ούτε η Ιntel θα είναι για πολύ μόνες στη διεκδίκηση της «τηλε-περίθαλψης»: με τις προβλέψεις διπλασιασμού έως και τριπλασιασμού της εν λόγω αγοράς ως το 2012, πολλοί και διάφοροι σπεύδουν ήδη να πάρουν θέση. Χαρακτηριστικά, ακόμη και η κατασκευάστρια… ανταλλακτικών αυτοκινήτων Βosch Group εξαγόρασε την τελευταία διετία τις αμερικανικές εταιρείες τηλεϊατρικής ViΤel Νet και Ηealth Ηero Νetwork.
Ψηφιακό νοσοκομείο
Η ιατρική επιστρατεύει τα ρομπότ τόσο σε ρόλο χειρουργού όσο και σε ρόλο γιατρού, νοσηλευτή ή παρηγορητή
Οι προσπάθειες αξιοποίησης της τηλεματικής στον ιατρικό τομέα δεν περιορίζονται βέβαια στην αμερικανική ήπειρο. Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει διαπιστώσει ότι οι νοσοκομειακές δαπάνες των χωρών της αυξήθηκαν τη δεκαετία του ΄90 κατά 52% ταχύτερα απ΄ ό,τι η όλη της οικονομία. Προκήρυξε λοιπόν την Πρωτοβουλία e-health, που χρηματοδοτεί το πέρασμα των αρχείων των ασθενών σε ψηφιακή μορφή. Τα πιο λαμπρά αποτελέσματα σημειώθηκαν στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Οσλο, το Rikshospitalet Universitetsklinikk: στις 14 Μαρτίου 2008 τέθηκε σε λειτουργία η δικτυακή πύλη του νοσοκομείου που συνέδεσε τα αρχεία 1.300 ξεχωριστών εφαρμογών και κατήργησε μονομιάς το 70% του νοσοκομειακού χαρτοβασιλείου.
Είχαν προηγηθεί επτά χρόνια δουλειάς από 25 προγραμματιστές και τους συνεργαζόμενους γιατρούς. Ο περισσότερος χρόνος αναλώθηκε στις συνεντεύξεις των γιατρών ώστε να προσδιοριστούν επακριβώς οι ανάγκες τους. Επίσης, θέματα αλλαγής νοοτροπίας έπρεπε να επιλυθούν καθώς, π.χ., οι γιατροί ανακάλυπταν με τρόμο ότι μια τέτοια διαφάνεια θα εξέθετε τις αμέλειες και τις καθυστερήσεις τους στη συμπλήρωση στοιχείων. Το πραγματικό όμως στοίχημα που κερδήθηκε ήταν ότι μετατοπίστηκε η εστίαση του λογισμικού από την τυπική αυτοματοποίηση των διαδικασιών στην απρόσκοπτη ροή της πληροφορίας. Τώρα η δικτυακή πύλη του νοσοκομείου είναι ένα υπερκέλυφος το οποίο αξιοποιεί την προϋπάρχουσα μηχανογράφησή του αλλά επιτρέπει την άμεση πρόσβαση και επικοινωνία σε κάθε δικαιούχο. Οχι μόνο το ιατρικό και το νοσηλευτικό προσωπικό έχουν στην οθόνη τους άμεσα κάθε εξέταση και γνωμάτευση, αλλά και οι ίδιοι οι ασθενείς- μέσω προσωπικού κωδικού- μπορούν να ενημερώνονται για τα αποτελέσματα των εξετάσεών τους και για την εξέλιξη της θεραπείας τους.
Πέραν των καρπών της διαφάνειας και της παραγωγικότητας, η πύλη αναμένεται να μειώσει το ετήσιο λειτουργικό κόστος του Rikshospitalet κατά 65 εκατ. ευρώ. Μάλιστα θα προσκομίσει σύντομα και εμπορικά κέρδη καθώς το νοσοκομείο προχώρησε στη δημιουργία θυγατρικής, της CSΑΜ Ιnternational, για τη μεταπώληση του λογισμικού ανάπτυξης της πύλης. Ηδη διαπραγματεύεται την εγκατάστασή του σε νοσοκομεία της Βοσνίας, της Ιαπωνίας, της Κίνας, της Σουηδίας και της Ταϊλάνδης.
«Γιατρό θέλω, ρομπότ τον θέλω»
Η δημιουργία δικτυακών πυλών στα νοσοκομεία και η χρήση ασύρματα δικτυωμένων πινακίδων από το νοσηλευτικό προσωπικό σίγουρα θα κάνουν συχνότερες τις επισκέψεις της νοσοκόμας στα κρεβάτια των ασθενών. Επίσης, η διάδοση «σταθμών διάγνωσης» είναι βέβαιο ότι θα βοηθούσε στην αποσυμφόρηση των «επειγόντων» στα εφημερεύοντα νοσοκομεία. Τι γίνεται όμως αν το επαρχιακό νοσοκομείο έχει όλον τον εξοπλισμό αλλά όχι γιατρούς να τον χειριστούν; Πώς μπορεί να αποφασίσει ο έρημος ειδικευόμενος γιατρός του νησιού αν η περίπτωση που έχει εμπρός του επιδέχεται επιτόπια θεραπεία ή χρήζει αερομεταφοράς στο «κέντρο»;
Το πρόβλημα αυτό υπήρχε ανέκαθεν, αλλά η λύση βρέθηκε μόνο όταν εμφανίστηκε πελάτης διατεθειμένος να πληρώσει αδρά για την ανάπτυξή της. Και ο πελάτης με το πρόθυμο πορτοφόλι ήταν ο… αμερικανικός στρατός: αφότου άρχισε η ιστορία με τους «πολέμους του Κόλπου», το Πεντάγωνο χρηματοδότησε την έρευνα για παροχή εξειδικευμένης ιατρικής γνώσης στα απομακρυσμένα χειρουργεία της εκστρατείας. Το θέμα πήρε τον χαρακτήρα του κατεπείγοντος όταν άρχισαν οι βομβιστικές επιθέσεις των μουτζαχεντίν και τα στρατιωτικά νοσοκομεία γέμισαν με ανθρώπους ακρωτηριασμένους και με φρικτά εγκαύματα. Χρειαζόταν άμεση ιατρική συνδρομή από εξειδικευμένους γιατρούς ώστε το επιτόπιο νοσηλευτικό προσωπικό να κάνει τις σωστές ενέργειες χωρίς χάσιμο χρόνου. Η λύση δόθηκε με τη δημιουργία ενός ρομπότ, του επονομαζόμενου RΡ7i, της καλιφορνέζικης εταιρείας ΙnΤouch Ηealth (βλ. www. intouchhealth. com).
Αρβύλα ή γιατρός;
ORΡ7iθυμίζει στην κίνησή του τον R2D2της κινηματογραφικής σειράς «Πόλεμος των Αστρων». Μοιάζει με αυτοκινούμενη στρατιωτική αρβύλα, ύψους 1,5 μέτρου, που έχει για κεφάλι μια επίπεδη οθόνη υπολογιστή. Πάνω από την οθόνη υπάρχουν δύο κάμερες βιντεοσκόπησης και δύο κεραίες ασύρματης δικτύωσης. Στη βάση του ρομπότ υπάρχουν αισθητήρες που αποτρέπουν την πρόσκρουσή του με εμπόδια ή το ειδοποιούν για το αν κάποιος κατευθύνεται σε πορεία πρόσκρουσης με αυτό. Ωστόσο το ρομπότ δεν κινείται αυτόβουλα: μέσω των κεραιών του και μέσω του Διαδικτύου επικοινωνεί συνεχώς με κάποιον γιατρό. Εκείνος- ακόμη κι αν βρίσκεται σε άλλη ήπειρο- κάθεται μπροστά σε δύο οθόνες (απ΄ όπου βλέπει ό,τι βλέπουν οι δύο κάμερες του RΡ7i) και το καθοδηγεί μέσω ενός χειριστηρίου joystick και με το ποντίκι του φορητού του υπολογιστή.
Επομένως δεν έχουμε να κάνουμε με πλήρη υποκατάσταση του γιατρού από μηχάνημα, αλλά με μια «προέκτασή του» σε μακρινό από αυτόν χώρο. Η διαρκής τηλεμετάδοση ήχου και εικόνας υψηλής ανάλυσης καθώς και η λήψη μετρήσεων από ιατρικά μηχανήματα επιτρέπουν στον γιατρό να έχει πλήρη κλινική εικόνα του ασθενούς. Από εκεί και έπειτα, μπορεί να καθοδηγήσει τον επιτόπιο θεράποντα γιατρό για το τι θα έκανε εκείνος αν ήταν στη θέση του.
Καταλαβαίνουμε ότι έτσι πολλές ατυχείς διαγνώσεις θα μπορούν να αποφευχθούν και πολλές ζωές να σωθούν. Αλλά η χρησιμότητα του ρομπότ δεν είναι μόνο στη διάγνωση: όντας ακούραστος εκπρόσωπος του γιατρού, μπορεί να σπεύδει στο κρεβάτι του ασθενούς και να παρακολουθεί την εξέλιξη της κατάστασής του οποιαδήποτε ώρα και στιγμή. Είναι ενδεικτικό το ότι στις περιπτώσεις κρίσιμων περιστατικών της Βαγδάτης ο γιατρός Κέβιν Τσανγκ (Dr. Κevin Chung), του ειδικού στρατιωτικού νοσοκομείου εγκαυμάτων Βrooke Αrmy Μedical Center, παρακολουθούσε μέσω του ρομπότ του τον ασθενή του στο Σαν Αντόνιο του Τέξας ακόμη και όταν βρισκόταν μακριά του για διακοπές. Επίσης, μέσω των καμερών του ρομπότ ενημερώνονταν για την κατάστασή του οι αξιωματικοί της μονάδας του, στο Ιράκ. Τέλος, μέσω του ίδιου ρομπότ ο δρ Τσανγκ εκπαίδευε μια τάξη της σχολής νοσηλευτών του στρατού- επίσης σε άλλο μέρος των ΗΠΑ- στην αντιμετώπιση βαρέων εγκαυμάτων.
Στις επάλξεις των νοσοκομείων Η εκπαιδευτική χρησιμότητα του ιατρικού ρομπότ επιχειρείται τώρα να επεκταθεί και σε χειρουργικές επεμβάσεις: μια παραλλαγή του δοκιμάζεται στο Μadigan Αrmy Μedical Center της Πολιτείας Ουάσιγκτον, για εκπαίδευση σε λαπαροσκοπικές επεμβάσεις. Μία άλλη στο Ryder Τrauma Center του Μαϊάμι, για τηλεκαθοδήγηση επούλωσης τραυμάτων. Αλλά η φήμη τούRΡ7iέφτασε γρήγορα και στα πολιτικά νοσοκομεία. Οπως έδειξε τηλεοπτικά στις 23 Αυγούστου 2009 το αμερικανικό κανάλι ΑΒC Νews, τη χρήση του υιοθέτησαν ήδη 250 νοσοκομεία της χώρας προκειμένου να καλύψουν ανάγκες των απομονωμένων περιοχών. Χαρακτηριστικά, οι γιατροί του Lahey Cline της Βοστώνης παρέχουν τηλεματικά τις υπηρεσίες τους σε ασθενείς των Βερμούδων νήσων, 1.600 χιλιόμετρα μακριά!
Η εμπειρία των ίδιων των ασθενών από τις επισκέψεις του ρομποτικού γιατρού ποικίλλει: η παλιά γενιά το βλέπει με δυσπιστία, αλλά οι νεότερες και εξοικειωμένες με το Διαδίκτυο γενιές νιώθουν άνετα. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις καταλήγουν ότι είναι πολύ προτιμότερη η παρέα του ρομπότ από την ανυπαρξία ή την ελλιπή παρακολούθηση ενός γιατρού με σάρκα και οστά στον ίδιο χώρο.
Μια μικρή λεπτομέρεια είναι ότι η κατασκευάστρια του ρομπότ το παρέχει με ενοίκιο που φθάνει ως και τις 6.000 δολάρια τον μήνα. Οι γονείς αδιόριστων γιατρών στη χώρα μας θα εκμανούν δικαιολογημένα αν ακούσουν ότι ένα μηχάνημα «κερδίζει αυτά τα λεφτά» αντί για το με κόπους σπουδασμένο παιδί τους. Από μιαν άλλη σκοπιά όμως οι κάτοικοι των Δωδεκανήσων- για παράδειγμα- συνεχίζουν να περιμένουν εδώ και μία δεκαετία τους εξειδικευμένους γιατρούς που θα βάλουν μπρος τα μηχανήματα του πανάκριβου αλλά υπολειτουργούντος νοσοκομείου τους. Μπορεί να κοστίζει ο ρομποτικός γιατρός, αλλά δεν φέρνει αντιρρήσεις εντοπιότητας!
Με τον όρο «ρομποτικά υποβοηθούμενη χειρουργική» εννοούμε την χρήση ρομποτικών συστημάτων στην χειρουργική πράξη με σκοπό την διευκόλυνση και τελειοποίηση της χειρουργικής επέμβασης προς όφελος του χειρουργού και του ασθενούς.
Το ρομποτικό σύστημα da Vinci, είναι το πρώτο υπάρχον σύστημα ρομποτικής χειρουργικής που έχει την έγκριση από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων και Υλικών (Food and Drug Administration, FDA) για την πραγματοποίηση χειρουργικών επεμβάσεων.
Για παθήσεις του νεφρού ή και του ουρητήρα:
Με το da-vinci πραγματοποιούνται οι κάτωθι γυναικολογικές επεμβάσεις.
Tεχνητή Νοημοσύνη στην Υγεία 